Definiując pojęcie „budżet obywatelski” należy wiedzieć, że jest to pula środków budżetowych gminy, o których przeznaczeniu mogą zadecydować sami mieszkańcy. W gminach będących miastami na prawach powiatu utworzenie budżetu obywatelskiego jest obowiązkowe, z tym że wysokość budżetu obywatelskiego wynosi co najmniej 0,5 procenta wydatków gminy zawartych w ostatnim przedłożonym sprawozdaniu z wykonania budżetu. W ramach budżetu obywatelskiego mieszkańcy w bezpośrednim głosowaniu decydują corocznie o części wydatków budżetu gminy.
Rada gminy określa w drodze uchwały wymagania, jakie powinien spełniać projekt budżetu obywatelskiego, w szczególności
a). wymogi formalne, jakim powinny odpowiadać zgłaszane projekty.
b). wymaganą liczbę podpisów mieszkańców popierających projekt, przy czym nie może być ona większa niż 0,1% mieszkańców terenu objętego pulą budżetu obywatelskiego, w którym zgłaszany jest projekt.
c). zasady oceny zgłoszonych projektów co do ich zgodności z prawem, wykonalności technicznej, spełniania przez nie wymogów formalnych oraz tryb odwołania od decyzji o niedopuszczeniu pojektu do głosowania.
d). zasady przeprowadzania głosowania, ustalania wyników i podawania ich do publicznej wiadomości, biorąc pod uwagę, że zasady przeprowadzania głosowania muszą zapewniać równość i bezpośredniość głosowania.
Należy wiedzieć, że zadania wybrane w ramach budżetu obywatelskiego zostają uwzględnione w uchwale budżetowej gminy. Rada gminy w toku prac nad projektem uchwały budżetowej nie może usuwać lub zmieniać w stopniu istotnym zadań wybranych w ramach budżetu obywatelskiego.
Niestety, z reguły są to niewielkie środki i nie pokryją na przykład kosztów budowy dużych odcinków dróg, ale na remont czy utwardzenie niewielkiego kawałka drogi lub budowę chodnika wystarczą. Mieszkańcy mogą zatem składać propozycje do budżetu obywatelskiego, a następnie głosować na wybrany przez siebie projekt. Może to być na przykład budowa określonej drogi, ale też inne zadanie związane z budową lub rozbudową infrastruktury miejskiej, na przykład budowa ścieżki rowerowej, parkingu, placu zabaw czy wykonanie oświetlenia.